Ε/Γ Πατρίς [+1868]

Ναυάγιο

Μέγιστο Βάθος: 55m | Θερμ: 22°C (Οκτ '20)

Η Ιστορία

Τον Ιανουάριο του 1857 ιδρύθηκε η πρώτη ατμοπλοϊκή εταιρεία στην Ελλάδα, με έδρα την Σύρο, η οποία ονομάστηκε “ Ελληνική Ατμοπλοΐα ”.

Το επιβατηγό ατμόπλοιο “ KING OTHON ” ήταν το ένα από τα δυο πλοία του ίδιου τύπου τα οποία παραγγέλθηκαν το 1859 κατ’ εντολή του Βασιλιά Όθωνα για λογαριασμό της “ Ελληνικής Ατμοπλοΐας ”.

Μετά την έξωση του Όθωνα και την εγκατάλειψη του Ελληνικού θρόνου στις 12 Οκτωβρίου 1862 το “ KING OTHON ” μετονομάστηκε σε “ ΠΑΤΡΙΣ ”, προκειμένου να απαλειφθεί κάθε σύνδεση με τον πρώην Μονάρχη.

Το “ KING OTHON ” ναυπηγήθηκε από ατσάλι, ήταν ένα πολυτελές πλοίο για την εποχή του κατασκευασμένο πολύ πριν την ανακάλυψη της προπέλας.

Το πλοίο είχε μήκος 68,3μ. , πλάτος 8,4μ. και χωρητικότητα 641 τόνων. Ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Lungley Charles & Co., Deptford (Thames) και καθελκύστηκε στα νερά του Τάμεση τον Μάρτιο του 1860.

Το χρονικό του ναυαγίου

Την νύχτα της 23ης Φεβρουαρίου 1868 το ατμόπλοιο ΠΑΤΡΙΣ και ενώ έχει ξεκινήσει το ταξίδι του από τον Πειραιά με προορισμό την Σύρο, μεταφέροντας φορτίο και 500 περίπου επιβάτες βρίσκεται αντιμέτωπο με καταιγίδα και ελαφρά θαλασσοταραχή.

Εβρισκόμενο έξω από την Κέα σε απόσταση μικρότερη του ενός μιλίου και αντιμέτωπο με τις παραπάνω συνθήκες το πλοίο έχει αποκλίνει κατά 7 ναυτικά μίλια από την προβλεπόμενη πορεία του με αποτέλεσμα να προσκρούσει στον ύφαλο του Κούνδουρου που βρίσκεται λιγότερο από ένα μίλι νοτιοδυτικά της Κέας.

Πλοίαρχος του σε αυτό το ταξίδι ήταν ο Ν.Γ.Αγγελικάρας, αξιωματικός με διακρίσεις κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866 και εμπειρία στα τροχήλατα ατμόπλοια.

Τις πρώτες στιγμές επήλθε πανικός με τα δημοσιεύματα της εποχής να δίνουν το στίγμα.

Εφημερίδα «Αλήθεια»:

Οι επιβάτες ήταν πολυπληθείς, σχεδόν 500. Γενική κατόπιν επήλθε ταραχή και σύγχυσις, πλην όποιο αίσχος! Οι ναύται του ατμόπλοιου αντί να προσπαθήσωσιν όπως χείρα αρρωγόν προσφέρωσιν εις τους δυστυχείς επιβάτας, λαμβάνοντας τας λέμβους του ατμόπλοιου, εξώρμησαν εις την ξηράν… Ευτυχώς μικρόν σκάφος των μηχανικών του ατμοπλοίου εχρησίμευσεν εις αυτούς…

Ο Ν. Αγγελικάρας προέβη έγκαιρα σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες και οι λέμβοι επέστρεψαν στο λαβωμένο πλοίο που πλέον παρέμενε προσκολλημένο στον ύφαλο.

Αποτέλεσμα αυτών των χειρισμών ήταν να το εγκαταλείψουν με ασφάλεια όλοι οι επιβάτες και να διασωθούν αρκετά από τα υπάρχοντα τους, όπως και μεγάλο μέρος του φορτίου.

Γύρω στις 11 το πρωί, το πλοίο κόπηκε σε δυο τμήματα με αποτέλεσμα να βυθιστεί αμέσως η πρύμνη του και τρεις ώρες αργότερα η πλώρη του.

“Εκ των ωραιότερων, εάν μη το άριστον, των ατμόπλοιων της Ελληνικής Ατμοπλοϊκής εταιρίας, η Πατρίς, εναυάγησεν...." ανέφεραν όλες οι εφημερίδες και ζητούσαν εξηγήσεις για το δυστύχημα. Η θάλασσα ήταν ελαφρώς ταραγμένη και τα νερά γνωστότατα, η ζυγαριά έδειχνε να γέρνει κατά του καπετάνιου.

Εφημερίδα «ΑΥΓΗ» 24 Φεβρουαρίου 1868

Μέγα δυστύχημα αννηγγέλθη χθες εις την πρωτεύουσαν. Το ωραιότερον ατμόπλοιον της ελληνικής ατμοπλοικής εταιρίας, η «Πατρίς», μεταβαίνων εκ Πειραιώς εις Σύρων, εκτύπησεν επι ύφαλων έξωθεν της Κέας και διερράγην απωλέσθη.

Αρχικά τα αίτια του ναυαγίου αποδόθηκαν σε αμέλεια του καπετάνιου. Ακολούθησε η υποβολή της έκθεσης του με την λεπτομερή παράθεση των γεγονότων. Εν συνεχεία ακολούθησε έρευνα από τις αρμόδιες αρχές η οποία απέδωσε το ναυάγιο σε τυχαίο γεγονός και έτσι αθωώθηκε αργότερα από το ναυτοδικείο.

Το Ναυάγιο σήμερα

Το μοναδικό αυτό ναυάγιο βρίσκεται καλά προφυλαγμένο στον όρμο του Κούνδουρου της Κέας για πάνω από 150 χρόνια. Σπάνιο δείγμα ναυπηγικής τέχνης μιας άλλης εποχής, το μοναδικό ίσως στην Μεσόγειο και την Ευρώπη.

Το ναυάγιο βρίσκεται στο δυτικό πρανές του υφάλου και είναι χωρισμένο σε δυο τμήματα, τα οποία βρίσκονται σε βάθος από 30μ. – 55μ.

Το πλωριό τμήμα του ναυαγίου, μήκους περίπου 25μ., βρίσκεται σε βάθος 30μ. – 38μ., ακουμπισμένο στον βυθό με την αριστερή πλευρά του και κλίση 90 μοιρών. Τμήματα των ελασμάτων της τρόπιδας έχουν αποκολληθεί, γεγονός που επιβεβαιώνει τη βίαιη πρόσκρουση στον ύφαλο. Από τα όκια της πλώρης ξεπροβάλλουν οι καδένες του πλοίου, οι οποίες καταλήγουν στις τύπου Βρετανικού ναυαρχείου άγκυρες οι οποίες και βρίσκονται σε μικρή απόσταση από το ναυάγιο. Το κομμάτι της πλώρης ουσιαστικά κάθεται στο βυθό υποβασταζόμενο από το μεταλλικό σκελετό του πλοίου.

Περνώντας μέσα από τα ανοίγματα του μεταλλικού σκελετού, ο καταδυόμενος μπορεί να διεισδύσει στο εσωτερικό του ναυαγίου και να ταξιδέψει νοερά σε μια όχι και τόσο μακρινή ιστορικά εποχή.

Σε οριζόντια απόσταση 50μ. νοτιότερα από το πλωριό τμήμα, βρίσκεται το πρυμναίο τμήμα του ναυαγίου, μήκους περίπου 43μ. Το τμήμα αυτό βρίσκεται στο κατηφορικό πρανές του υφάλου και σε βάθος 30μ. – 55μ.

Το πηδάλιο του πλοίου είναι στραμμένο “όλο δεξιά” επιβεβαιώνοντας την έκθεση του πλοιάρχου. Ανεβαίνοντας συναντάμε τα τέσσερα πρυμναία παράθυρα, χαρακτηριστικά της ναυπηγικής τεχνοτροπίας της εποχής, τα οποία προσφέρουν οπτική επαφή με το εσωτερικό της πρύμνης.

Στο πρυμναίο κατάστρωμα είναι ορατά τμήματα από τα ρέλια καθώς και τα καπόνια από τα οποία καθελκύστηκαν οι λέμβοι του σκάφους. Στο άλλοτε Κυρίως κατάστρωμα του πλοίου παραμένει όρθιο με ελαφριά κλίση ένα τμήμα από το φουγάρο του “ ΠΑΤΡΙΣ ”, ενώ άλλο τμήματα του είναι πεσμένο στο κατάστρωμα.

Η αποσύνθεση του ξύλινου καταστρώματος μας επιτρέπει την οπτική επαφή με το εσωτερικό του πλοίου και μπορούμε να διακρίνουμε καθαρά μέρη του μηχανισμού πρόωσης του.

Φτάνοντας στο σημείο διχοτόμησης του πλοίου, είναι ορατά τα αποτελέσματα των μεγάλων δυνάμεων που εξασκήθηκαν στα ελάσματα του πλοίου λίγο πριν καταποντιστεί για πάντα στον βυθό του Αιγαίου.

Ο δεξιός τροχός παραμένει ακόμα στην θέση του και αποτελεί το πιο εντυπωσιακό κομμάτι του ναυαγίου. Πλώρα και πρύμα από τις θέσεις των τροχών είναι εμφανείς οι βάσεις πάνω στις οποίες ήταν άλλοτε στερεωμένη μια ξύλινη ελαφριά υπερκατασκευή που κάλυπτε το πάνω μέρος του κάθε τροχού.

Ο αριστερός τροχός, ο οποίος είχε αποκολληθεί κατά την πρόσκρουση του πλοίου με τον πυθμένα της θάλασσας και βρισκότανε σε βάθος 52μ., ανελκύστηκε το 2007.

Στην επιχείρηση αυτή συνεργάστηκαν το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης , το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, η Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων και η καταδυτική ομάδα UFR – Team. Ταυτόχρονα με την διαδικασία της ανέλκυσης γινόταν κινηματογράφηση του εγχειρήματος, με σκοπό τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ “ Πατρίς ” – απολεσθέν το 1868 , μια συμπαραγωγή της Ε. Ρ. Τ., του γραφείου παραγωγής Τέχνης, καθώς και του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 2010 ο τροχός του ατμόπλοιου “Πατρίς” μεταφέρθηκε στην τελική του θέση στον πίσω προαύλιο χώρο του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης και τοποθετήθηκε σε ειδική βάση. Ο τροχός, ο οποίος ζυγίζει 10 τόνους, έχει διάμετρο 6 μέτρα και στηρίζεται σε άξονα από χυτό χάλυβα διαμέτρου 40 εκ. και μήκους 5 μέτρων, αποτελεί ένα εξαιρετικό και σπάνιο δείγμα ναυπηγικής τέχνης.

Από τον Ιούλιο του 2018 το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης φιλοξενεί μόνιμη έκθεση με αντικείμενα που ανελκύστηκαν κατά την διάρκεια του παραπάνω εγχειρήματος.

Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το καταδυτικό κέντρο Diver’s Corner και τον Μάριο Παπαβασιλείου για την οργάνωση της κατάδυσης στο σημείο του ναυαγίου καθώς και τον καπετάνιο του καταδυτικού σκάφους, Σωτήρη Καρύδη, για την εξαίρετη οργάνωση.

Πηγές:

• Ναυάγια στον Ελληνικό Βυθό – Κατάδυση στην ιστορία τους, Κώστας Θωκταρίδης – Άρης Μπιλάλης
• Κέντρο Τεχνικού Πολιτισμού – Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης
• Ketepo.gr
• kostasladas.blogspot.com